Máu và não

Trong bối cảnh chung của bệnh tim mạch với số lượng người tử vong ngày càng cao (17,5 triệu người/ năm – Thống kê của tổ chức Y tế WHO), chủ yếu ở hai bệnh nhồi máu cơ tim, đột quỵ và tập trung ở các nước có thu nhập trung bình hoặc thấp, ngoài việc điều chỉnh nếp sống, cách ăn uống thì sử dụng các sản phẩm có tác dụng phòng và hỗ trợ điều trị nhồi máu cơ tim, đột quỵ là điều thiết thực. Việc làm này giúp mọi người chủ động kiểm soát được tình trạng sức khỏe đồng thời cải thiện chất lượng cuộc sống cho bệnh nhân tim mạch.

A. Các con số thống kê về bệnh nhồi máu cơ tim và đột quỵ/ tai biến

Thống kê của tổ chức Y tế WHO (năm 2012) cho biết, các bệnh về tim mạch là nguyên nhân gây tử vong cao nhất trên thế giới. Ước tính có khoảng 17,5 triệu người chết mỗi năm, tập trung chủ yếu ở hai chứng bệnh: nhồi máu cơ tim và đột quỵ. Trong đó, các nước có thu nhập trung bình hoặc thấp chiếm 3/4 số ca tử vong trên. 

Việt Nam xếp thứ 30/172 trên thế giới có tỷ lệ tử vong do đột quỵ gây ra (dữ liệu từ WHO – 2014), trung bình mỗi năm có hơn 200.000 người bị đột quỵ và số lượng người bị nhồi máu cơ tim đang gia tăng từ 4.2% lên 9.1% (từ 2003 đến 2007). Chỉ tính riêng năm 2010, bệnh viện Chợ Rẫy đã nhận hơn 7000 ca cấp cứu do nhồi máu cơ tim. PGS.TS.BS Nguyễn Hoài Nam (Giảng viên ĐH Y dược TPHCM) cho rằng: “Đột quỵ và nhồi máu cơ tim đã trở thành mối nguy hiểm với tất cả mọi người.”

B. Huyết khối/ Cục máu đông

+ Định nghĩa: Huyết khối (thrombosis) là hiện tượng hình thành một cục máu đông bệnh lý trong mạch máu hoặc trong buồng tim trên người sống. Cục máu đó gọi là huyết khối (thrombus) cục nghẽn.

+ Nguyên nhân: Huyết khối xuất hiện phần lớn trong điều kiện động mạch bị xơ vữa, chứa nhiều mảng bám. Lâu ngày, những mảng bám ở động mạch bị vỡ ra, để lại những vết thương trong lòng động mạch. Khi cục máu đông gây tắc động mạch, máu sẽ không đến được vùng mô tương ứng. Vùng mô này sẽ bị thiếu máu nuôi và có thể chết (nếu tình trạng bị thiếu máu nuôi nặng và kéo dài). Nếu cục máu đông gây tắc động mạch vành (tức động mạch nuôi quả tim), một vùng cơ tim sẽ chết và biến chứng này gọi là nhồi máu cơ tim. Nếu cục máu đông gây tắc một động mạch tưới máu não, một vùng não sẽ chết. Biến chứng này gọi là tai biến mạch máu não (hay còn gọi là đột quỵ) . 

+ Tác động: Theo cơ chế tự chữa lành của cơ thể, chỗ nào có vết thương sẽ kích thích tiểu cầu xuất hiện & tích tụ lại để che lấp vết thương. Trong điều kiện vết thương càng lớn, thì lượng tiểu cầu tích tụ càng nhiều, lâu ngày tạo thành huyết khối ngay bên trong lòng động mạch. Ban đầu huyết khối có tác dụng cầm máu tại vết thương của động mạch, nhưng sau đó, huyết khối sẽ rời vết thương, hòa vào dòng máu đi khắp nơi trong cơ thể. Đó chính là quá trình huyết khối được hình thành một cách tự nhiên trong cơ thể.

C. Xơ vữa động mạch

+ Định nghĩa: Động mạch chính là mạch máu dẫn nguồn máu sạch – nghĩa là nguồn máu chứa oxy và dưỡng chất đến các cơ quan ở khắp nơi trong cơ thể. Động mạch bị xơ vữa là hiện tượng bên trong lòng động mạch xuất hiện những mảng bám lâu ngày khiến lòng động mạch hẹp lại, làm cho máu lưu thông đến các cơ quan khó khăn. 

+ Nguyên nhân: Cho đến nay, chưa ai biết rõ nguyên nhân chính xác vì sao động mạch bị xơ vữa. Tuy nhiên, người ta chỉ điểm những nguy cơ ảnh hưởng tới động mạch là từ lối sống ít vận động, ăn uống nhiều chất béo có hại, hút thuốc lá hoặc dùng rượu bia hoặc trầm cảm thường xuyên, khiến các chất như mỡ, cholesterol, canxi trong cơ thể tập hợp lại, tạo thành những mảng bám trên thành động mạch, làm cho thành động mạch cứng lại, nên ta gọi là xơ vữa động mạch. 

E. Tìm hiểu chung về bệnh đột quỵ (tai biến)

+ Dấu hiệu nhận biết: Tai biến/ đột quỵ xuất hiện là do nguồn cung cấp máu lên não đột ngột bị gián đoạn hoặc khi các tế bào máu ở não bị vỡ ra, làm tràn máu sang các phần khác của não (ta hay gọi là xuất huyết não). Triệu chứng rõ ràng nhất của những cơn đột quỵ là cơ thể mệt mỏi, đột ngột tê hoặc đau một bên người; nói lắp bắp hoặc lãng trí, không nhìn rõ ở một hoặc hai mắt, đi lại khó khăn, chóng mặt, mất cân bằng hoặc đau đầu dữ dội không rõ nguyên nhân.

+ Nguyên nhân: Nguyên nhân chính gây nên bệnh đột quỵ (tai biến) là do cục máu đông (huyết khối) hình thành trong dòng máu.

Ban đầu huyết khối có tác dụng cầm máu tại vết thương của động mạch nhưng sau đó, huyết khối sẽ rời vết thương, hòa vào dòng máu đi khắp nơi trong cơ thể. Lúc này, cục máu đông theo dòng máu chạy trong lòng động mạch lên các tế bào ở não. Nếu kích thước cục máu đông to hơn so với lòng động mạch sẽ làm dòng máu lên não bị tắc nghẽn và một bộ phận ở não không nhận được máu để hoạt động bình thường. Lâu ngày, khu vực não này sẽ bị hoại tử gây nên tình trạng đột quỵ (tai biến).

F. Tìm hiểu chung về bệnh nhồi máu cơ tim

+ Dấu hiệu nhận biết: Nhồi máu cơ tim xuất hiện khi một phần cơ tim bị cô lập do thiếu máu và nếu không được tiếp máu kịp thời, phần cơ tim này bắt đầu bị hoại tử. Triệu chứng điển hình và thường gặp nhất của nhồi máu cơ tim là những cơn đau thắt ngực với cảm giác đau như bị đè ép, bóp chặt ở giữa ngực, diễn ra trong khoảng 5-15 phút. Cơn đau có thể lan lên vai, cổ, hàm hoặc lan dọc theo cánh tay, đặc biệt là tay trái và kèm theo các triệu chứng như vã mồ hôi, buồn nôn, chóng mặt hoặc khó thở.

+ Nguyên nhân: Nguyên nhân chính gây nên bệnh nhồi máu cơ tim là xơ vữa động mạch. Bởi vì, động mạch chính là mạch máu dẫn nguồn máu chứa oxy và dưỡng chất đến các cơ quan cơ thể. Động mạch bị xơ vữa là hiện tượng bên trong lòng động mạch xuất hiện những mảng bám lâu ngày khiến lòng động mạch hẹp lại, làm cho máu lưu thông đến các cơ quan khó khăn.

Những nguy cơ ảnh hưởng tới động mạch là do lối sống ít vận động, ăn uống nhiều chất béo có hại, hút thuốc lá, dùng rượu bia hoặc trầm cảm thường xuyên làm cho các chất như mỡ, cholesterol, canxi trong cơ thể tập hợp lại tạo thành những mảng bám trên thành động mạch, làm cho thành động mạch cứng lại, nên ta gọi là xơ vữa động mạch.